Wat nu? is een vergeten film van de magistrale maar ook vrij onbekend gebleven cineast Otto van Neijenhoff (1898-1977). Van Neijenhoff ging al vroeg in de leer bij filmpionier Willy Mullens en werd net als zijn leermeester filmchroniqueur van Nederland. Tal van instellingen en bedrijven filmde hij zoals Philips gloeilampenfabriek, het Rijksmuseum en de Staatsmijnen. Hij zag zichzelf liever als filmkunstenaar, dan als reclame- en industriefilmer.

In 1928, net nog in geluidloze tijdperk van de film, krijgt hij opdracht om de Zuiderzeesteunregeling onder de aandacht te brengen. Tegenwoordig is het gangbaar te denken dat de vissers aan hun lot werden overgelaten, maar deze film – al is het een propagandafilm - levert het bewijs dat dit toch niet zo was. Steun kwam er niet alleen in geld maar vooral in begeleiding naar ander werk en naar de opbouw van werkgelegenheid in de Zuiderzeeplaatsjes.

Alle alternatieven worden door Van Neijenhoff mooi in beeld gebracht. Een jaar na de totstandkoming van 'Wat nu?' brak de wereldwijde economische crisis uit, die niet alleen de Zuiderzeebevolking hard trof.

Edwin Rutten, over zijn vader Gerard Rutten. Over de moderne tijd die lonkte, de kunst, de samenwerking tussen topmensen. Aan welke kant stond hij? Aan de kant van de verdrukten? Of juist aan die van modernen, de mensen die de toekomst omarmden? Zuiderzee: hoogtepunt van romantiek, waar het oude Nederland in volle glorie was te zien, maar een wereld die ten onder zou gaan. In de documentaires Terra Nova en Dood water is dat contrast uitgewerkt.

De eerste films tonen, waaronder ook het allereerste filmfragment van dansende kinderen van het eiland Marken, een bevroren Nederland waar de tijd stil was blijven staan. Charmant maar het werd ook wel als de dode steden aan de Zuiderzee omschreven, waar armoede heerste. Dat dat het nieuwe land verre van nostalgisch zou zijn, maar juist heel modern en de basis zou leggen voor welvaart, tonen de films die in de jaren twintig en dertig van de Zuiderzeewerken worden gemaakt.

Sociaal drama over de afsluiting en drooglegging van de Zuiderzee.
De afsluiting en droogmaking van de Zuiderzee brengt de vissersgemeenschap in beroering. Nadat de dijk voltooid is, zou er ‘dood water’ resteren waar het niet of moeilijk vissen zou zijn. Moeten ze de strijd aangaan en hun belangen verdedigen of is het een voldongen feit? Het leidt tot conflicten onderling en tussen vaders en zonen. Kunnen en willen ze wel een ander bestaan gaan lijden? Zal de afsluiting misschien juist een zegen zijn en ook de vissersdorpen welvaart brengen. Menigeen blijft er onverschillig onder. De kermis zorgt voor vertier en afleiding. De harde werkelijkheid zullen ook de onverschilligen eens onder ogen moeten zien.

Gerard Ruttens Zuiderzeefilm werd op het filmfestival van Venetië bekroond met een Gouden Leeuw voor het beste camerawerk. De invloeden van de avant-garde filmers uit Duitsland en de Sovjet-Unie is duidelijk zichtbaar. Alleen al voor de beelden is de film het aanzien meer dan waard. Ook de muziek, gemaakt door de jong gestorven Duitse componist Walter Gronostay, is zeer bijzonder. Het Concertgebouworkest onder leiding van Willem Mengelberg voert het uit.

Regie: Gerard Rutten
Cast: Jan Musch, Helga Gogh, Jules Verstraete, Max Croiset, Johan Schilthuyzen, Betsy Ranucci-Beckman, Arnold Marlé, Theo de Maal
Camera: Andor von Barsy
Scenario: Simon Koster
Muziek: Walter Gronostay, Willem Mengelberg

In 1942 valt de Noordoostpolder droog. Wat komt er allemaal bij kijken om van zee een vruchtbaar land te maken? Herman van der Horst volgt het hele proces nauwgezet en permitteert zich luchtige zijsprongetjes als de vondst van een oud spreukenbordje dat als running gag door de film wordt verweven. Van der Horst toont zich in deze film de meester van de Wederopbouwfilm. Het Faja Lobbi, impressies van het binnenland van Suriname won hij tien jaar na Der zee ontrukt de Gouden Beer op het filmfestival van Berlijn voor de beste documentaire. Van der Horst behoort zonder twijfel tot de beste Nederlandse documentairemakers van de twintigste eeuw.

Camera, montage en regie: Herman van der Horst
Geluid: Ate de Vries
Muziek: Koos van der Griend
Productie: Multifilm, Haarlem

Toen de Zuiderzee in 1932 werd afgesloten, kon het tweede deel van het Zuiderzeeproject pas goed beginnen: de gedeeltelijke droogmaking ervan. De Wieringermeerpolder was al kort voor het gereedkomen van de Afsluitdijk drooggemaakt, in 1942 volgde de Noordoostpolder.

Bij het maken van "En de zee was niet meer" was de kolonisatie van de Noordoostpolder nog in volle gang en werd aan de dijk van Oostelijk Flevoland gewerkt. Het ene na het andere Zuiderzeedorpje kwam aan de rand van het nieuwe land te liggen.

Het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen gaf Haanstra opdracht de oude cultuur nog eens vast te leggen. Haanstra deed dat op zijn eigen, wat poëtische wijze. Hij raakte onder de indruk van de emoties waarmee de oude bevolking het Zuiderzeeproject aanschouwden en liet de oude bewoners diep bedroefd de oude Zuiderzee begraven. De titel is ontleend aan de bijbel: 'En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, want de eerste hemel en de eerste aarde waren voorbijgegaan, en de zee was niet meer' (Openbaringen 21).

Regie: Bert Haanstra
Productie: Bert Haanstra
Camera: Eddy van der Enden
Editor: Bert Haanstra
Muziek: Jan Mul
Geluid: Wim Huender

In opdracht van het Ministerie van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid volgt Louis van Gasteren de ontstaansgeschiedenis van het dorp Nagele in de pas drooggelegde Noordoostpolder. Van de tekentafel tot het betrekken van de eerste woning: Van Gasteren is betrokken bij alle stappen van de wording van dit nieuwe dorp. Nagele geldt in die jaren als een modelvoorbeeld van stedenbouwkundige planning.

Grote namen op het gebied van planologie en architectuur zijn erbij betrokken, zoals onder andere Aldo van Eyck, Cor van Eesteren, Gerrit Rietveld en J.B. Bakema. In een heldere verteltrant laat Van Gasteren zien wat hun uitgangspunten zijn en hoe deze worden gerealiseerd. Een nieuw dorp op nieuw land werd uitermate positief door de kritiek ontvangen. De film krijgt al snel een andere historische waarde dan bedoeld is, omdat Nagele niet wordt wat de planners en architecten ervan hadden gedacht.

Vijftig jaar later zou Van Gasteren er terugkeren, wat is vastgelegd in Terug naar Nagele. In Een nieuw dorp op nieuw land zie je eigenlijk al dat de verandering wel eens roet in het eten zou strooien. De mechanisatie van de landbouw en de samenleving in zijn algemeenheid zetten snel door en daarop was Nagele niet voorbereid.

Regie: Louis van Gasteren
Scenario: Louis van Gasteren, J.W. Holsbergen
Camera: Wouter de Vries
Decor, maquettes: Jan van Vuure
Productieleiding: Bert van der Pijpekamp
Productie: Spectrum Film

Eén van Van der Keukens boeiendste documentaires met een uiterst dramatische werking van het beeldverhaal, dat een emotioneel pleidooi is voor het behoud van de Waddenzee.

regie: Johan van der Keuken
scenario: Johan van der Keuken
productie: Johan van der Keuken
camera: Johan van der Keuken
muziek: Willem Breuker
geluid: Menno Euwe
montage: Jan Dop

De Lely-suite is een documentaire over het ‘grote leven’ van de waterbouwkundige en staatsman ingenieur Cornelis Lely als drijvende kracht achter de Zuiderzeewerken én als de voormalig gouverneur van Suriname waar hij de Lawa-spoorlijn aanlegde. De documentaire is een muzikale ode aan Cornelis Lely in het kader van 100 jaar Zuiderzeewet.

Leitmotiv in de documentaire is de speciaal gecomponeerde Lely-suite, door musici live uitgevoerd - gebruikmakend van de natuurelementen - op de Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland.

In het Markermeer is vijf jaar geleden een uniek project gestart: de aanleg van Marker Wadden. Met klei, slib en zand is er een archipel van eilanden gemaakt waar de natuur zich kan ontwikkelen. Natuurfilmmaker Cees van Kempen maakte een documentaire over dit staaltje Nederlandse inventiviteit: Marker Wadden, een wonderbaarlijk natuurverhaal. Door de aanleg van de Afsluitdijk en de Houtribdijk is het Markermeer afgesloten en gaat de biodiversiteit hard achteruit. In Marker Wadden zie je hoe de natuur zich razendsnel ontwikkelt op deze nieuwe eilanden. Vogels, insecten, planten en vissen duiken op en broedvogels krijgen weer rust en ruimte.